Các bài thuốc quý từ vàng đằng giúp điều trị hiệu quả tiêu chảy, kiết lỵ, bệnh về mắt, bệnh ngoài da,…

Vàng đằng là dược liệu thường được chủ trị trong các bài thuốc đông y trị tiêu chảy, lỵ. Ngoài ra, dược liệu này còn có nhiều công dụng điều trị nhiều bệnh khác. Cùng Metaherb tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.

Có thể bạn quan tâm

• 13 công dụng trị bệnh tuyệt vời từ cây mơ tam thể không phải ai cũng biết
• Hiệu quả ”thần kỳ” của hoàng đằng chân vịt trong điều trị bệnh không nên bỏ qua
• Cây bằng lăng với 7 bài thuốc chữa bệnh hiệu quả

Tên gọi khác: Hoàng đằng, dây khai, dây đằng giang, dây vàng, nam hoàng liên,…

Tên khoa học: Fibraurea tinctoria Lour

Tên dược: Radix et Caulis Fibraurea Tinctoria

Họ: Tiết dê (danh pháp khoa học: Menispermaceae)

Đặc điểm dược liệu

1. Mô tả

Vàng đằng là loài dây leo, thường mọc bò trên mặt đất hoặc leo trên các loài cây thân gỗ khoẻ mạnh. Thân cây có hình trụ, đường kính khoảng 5-10cm trong giai đoạn trưởng thành. Khi dược liệu còn non thì thân có màu trắng bạc, sau già chuyển sang màu vàng ngà.

Lá cây mọc so le, rộng khoảng 4 – 10cm và dài từ 9 – 20cm. Phiến lá có hình bầu dục, mặt lá nhẵn, gốc lá tròn, đầu nhọn và có cuống dài. Hoa nhỏ, có màu vàng. Quả có hình trái xoan, khi non có màu xanh nhưng sau khi chín chuyển sang màu vàng.

2. Phân bố, bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Phân bố: Ở nước ta, loài thực vật này phân bố chủ yếu ở các tỉnh Tây Nguyên và Nghệ An.

Bộ phận dùng: Thân già và rễ của cây được sử dụng để làm thuốc.

Thu hái: Thân già và rễ của cây được thu hái vào tháng 8 – 9 hằng năm.

Chế biến: Khi hái về, đem cạo sạch lớp bần (lớp bao phủ bên ngoài vỏ), sau đó chặt thành từng đoạn vừa phải và đem đi phơi/ sấy khô.

3. Thành phần hóa học

Theo nghiên cứu, vàng đằng chứa nhiều hoạt chất có lợi cho sức khoẻ như: ancaloid, chủ yếu là berberin và izoquinolein. Ngoài ra, dược liệu còn chứa 1 ít jatrorrhizin, columbamin và palmatin. Vì thế, dược liệu này được ứng dụng vào điều trị nhiều bệnh khác nhau.

Vị thuốc vàng đằng

1. Tính vị, quy kinh

Tính vị: Vị đắng, tính hàn

Quy kinh: Quy vào kinh Phế, Tỳ, Can

Bảo quản: Bảo quản ở nơi khô ráo và thoáng mát

2. Tác dụng dược lý

Có rất nhiều tài liệu của đông y và tây y đều cho rằng, vàng đằng có nhiều tác dụng chữa bệnh đa dạng. Đặc biệt, hoạt chất berberine có trong dược liệu này được ứng dụng rộng rãi trong các bài thuốc điều trị tiêu chảy, kiết lỵ.

Theo nghiên cứu của Đông Y:

Công dụng: Sát trùng, thanh nhiệt và tiêu viêm.

Chủ trị: Viêm ruột, tiêu chảy, viêm tai, đau mắt, kiết lỵ, sốt rét, lở ngứa ngoài da và tiêu hóa kém.

Theo nghiên cứu dược lý hiện đại:

Hoạt chất Berberin trong dược liệu có tác dụng ngăn chặn phản ứng viêm, tăng độ đàn hồi cho mạch máu và ngăn ngừa hình thành các mảng xơ vữa. Đồng thời, dược liệu này còn có công dụng giảm chất béo triglyceride tích trữ tại gan và hàm lượng cholesterol trong máu, bảo vệ sức khỏe tim mạch, giúp tăng khả năng giãn nở, co bóp và duy trì hoạt động của thần kinh giao cảm tại tim.

Hiện nay, hoàng đằng còn được ứng dụng trong công nghệ bào chế các viên uống hỗ trợ điều trị bệnh kiết lỵ và tim mạch.

Bài thuốc chữa bệnh từ vàng đằng

Mặc dù có khá nhiều công dụng chữa bệnh, tuy nhiên, vàng đằng được biết đến với công dụng điều trị kiết lỵ, tiêu chảy, các bệnh về mắt hiệu quả nhất.

1. Các bài thuốc chữa tiêu chảy, kiết lỵ

1.1 Chữa viêm dạ dày, bàng quang và viêm ruột từ cây vàng đằng

Đây là bài thuốc chữa bệnh đơn giản mà rất hiệu quả từ vàng đằng. Để áp dụng bài thuốc này, người bệnh chỉ cần thực hiện như sau:

• Chuẩn bị: 4 – 12g rễ hoàng đằng.
• Thực hiện: Sắc uống.

1.2. Chữa viêm ruột kiết lỵ

Vàng đằng có công dụng tiêu diệt chủng khuẩn lỵ nhanh chóng nên chỉ sau 1 tuần áp dụng, người bệnh có thể khỏi bệnh hoàn toàn. Để điều trị chứng bệnh này, cần thực hiện như sau:

• Chuẩn bị: Lá mơ 20g, cỏ sữa lá lớn 20g và vàng đắng 14g.
• Thực hiện: Đem các vị sắc uống.

1.3. Chữa kiết lỵ thông thường

Để áp dụng bài thuốc này hiệu quả, người bệnh nên kết hợp với mức hoa trắng. Sau đó thực hiện theo cách dưới đây:

• Chuẩn bị: Mức hoa trắng và bột hoàng đằng hoặc cao cỏ sữa lá lớn và hoàng đằng.
• Thực hiện: Trộn đều, làm thành viên và dùng uống hằng ngày.

1.4. Chữa viêm phế quản, hội chứng lỵ, bạch đới, viêm tai trong và viêm đường tiết niệu

Bên cạnh điều trị hội chứng lỵ, bài thuốc dưới đây còn có công dụng trong điều trị nhiều chứng bệnh khác. Để đạt hiệu quả tốt nhất, người bệnh nên kiên trì áp dụng bài thuốc trong vòng ít nhất 1 tuần hoặc đến khi khỏi bệnh.

• Chuẩn bị: Huyết dụ, mộc thông và hoàng đằng, mỗi thứ 10 – 12g.
• Thực hiện: Đem các vị sắc lấy nước uống, ngày dùng 1 thang.

2. Các bài thuốc chữa đau mắt

2.1. Chữa mắt sưng đỏ và có màng

Bên cạnh điều trị kiết lỵ, vàng đằng có tác dụng điều trị các bệnh về mắt hiệu quả. Nếu mắt sưng đau, có màng đỏ, ngưởi bệnh áp dụng bài thuốc dưới đây:

• Chuẩn bị: 1 ít phèn chua và 4 hoàng đằng.
• Thực hiện: Tán nhỏ các dược liệu, sau đó đem chưng cách thủy và gạn lấy nước, nhỏ mặt.

Tuy nhiên, người bệnh nên tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa mắt trước khi tự ý áp dụng bài thuốc này.

2.2. Chữa mắt đau, sưng đỏ và thường xuyên chảy nước

Để áp dụng bài thuốc này một cách hiệu quả nhất, người bệnh thực hiện theo cách dưới đây:

• Chuẩn bị: Cam thảo 2g, phòng phong, kinh giới, bạch chỉ, long đởm thảo và cúc hoa mỗi thứ 4g, mật mông 9g và vàng đắng 8g.
• Thực hiện: Sắc uống, ngày dùng 1 thang, duy trì bài thuốc liên tục trong 3 – 5 ngày.

3. Các bài thuốc chữa bệnh khác từ cây vàng đằng

3.1. Chữa viêm tai có mủ

Vàng đằng có công dụng ngừa sưng kháng viêm rất hiệu quả nên thường được áp dụng trong các bài thuốc điều trị sưng viêm, trong đó có viêm tai mủ. Dưới đây là cách áp dụng:

• Chuẩn bị: Phèn chua 10g và bột vàng đắng 20g.
• Thực hiện: Tán nhuyễn, trộn đều và thổi vào tai. Thực hiện 2 – 3 lần/ ngày liên tục trong vài ngày.

3.2. Chữa kẽ chân viêm, ngứa và chảy nước 

Khi gặp tình trạng này, người bệnh có thể sử dụng bài thuốc sau:

• Chuẩn bị: Kha tử 10g và vàng đắng từ 10 -20g.
• Thực hiện: Đem các vị giã nát, sắc đặc và dùng nước ngâm chân từ 1 – 2 lần/ ngày.

3.3. Chữa chứng nóng trong người ở trẻ em

Vàng đằng là dược liệu khá lành tính nên an toàn ngay cả khi sử dụng với trẻ. Cách áp dụng bài thuốc này cũng khá đơn giản như sau:

• Chuẩn bị: 1 ít vàng đắng.
• Thực hiện: Nấu nước và tắm từ 1 – 2 lần/ ngày cho đến khi khỏi hẳn.

Những điều cần lưu ý khi dùng dược liệu vàng đắng

Vàng đằng có nhiều công dụng điều trị bệnh, thành phần có trong vàng đằng cũng rất lành tính, có thể sử dụng ở trẻ em. Tuy nhiên, ở một số trường hợp nhất định, vàng đằng có thể gây ra một số tác dụng phụ đối với cơ thể. Cụ thể:

• Người có huyết hàn hoặc mắc các bệnh do hàn không nên sử dụng dược liệu.
• Vàng đắng có thể được dùng để chế thành thuốc nhỏ mắt và sử dụng để điều trị viêm kết mạc. Tuy nhiên việc tự thực hiện bài thuốc này tại nhà có thể không đảm bảo vô khuẩn và gây ra tình trạng bội nhiễm. Vì vậy người bệnh chỉ nên thực hiện các bài thuốc này khi có sự cho phép của bác sĩ.

Trên đây là thông tin cũng như bài thuốc về dược liệu vàng đằng. Nếu còn thắc mắc, vui lòng để lại bình luận bên dưới bài viết, các dược sĩ của Thuốc Dân Tộc sẽ phản hồi một cách sớm nhất.

Xem thêm: Cà gai leo và 8 bài thuốc chữa bệnh hiệu quả